Herhaal jij steeds dezelfde patronen in relaties? Voel je je verantwoordelijk voor anderen, zelfs ten koste van jezelf? Deze en andere diepgewortelde vragen kunnen hun oorsprong vinden in je familiesysteem. Familieopstellingen bieden op bijzondere wijze inzicht in onbewuste dynamieken binnen het gezin van herkomst.
Wat is een familieopstelling?
Een familieopstelling is een alternatieve therapievorm waarbij verborgen patronen, verstrikkingen en loyaliteiten in het familiesysteem zichtbaar worden gemaakt. De methode is laagdrempelig, toegankelijk en werkt vaak verbluffend snel.
Elke familie kent onzichtbare regels, rollen en dynamieken. Soms raken mensen – vaak zonder het zelf te beseffen – verstrikt in gevoelens, overtuigingen of verantwoordelijkheden die eigenlijk bij een ander familielid horen. Deze verstrikkingen kunnen leiden tot psychische klachten, relatieproblemen of een gevoel van onverklaarbare zwaarte. Een familieopstelling maakt deze onbewuste processen zichtbaar, waardoor heling en verandering mogelijk worden.
De methode is onder meer ontwikkeld en wereldwijd bekend geworden door de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger.
Hoe werkt een familieopstelling?
In een familieopstelling stelt de vraagsteller (m/v) het familiesysteem op ‘in een ruimte’. Dit kan met behulp van:
• Representanten (personen die familieleden representeren)
• Vloerankers (zoals placemats)
• Poppetjes (bij een tafelopstelling)
Jouw familieleden hoeven dus niet fysiek aanwezig te zijn. De representanten nemen intuïtief de plek van familieleden of emoties in, en ervaren vervolgens gevoelens, gedachten en gedragingen die verrassend nauwkeurig blijken te kloppen met de realiteit.
Tijdens de opstelling ontstaat inzicht in verhoudingen, pijnpunten en mogelijkheden tot herstel. De vraagsteller kan doorvoelen wat er speelt, soms zelfs letterlijk door zelf een plek in te nemen in de opstelling. De therapeut begeleidt het proces en zorgt voor passende interventies, zoals het verplaatsen van representanten of het uitspreken van helende zinnen.
Wanneer is een familieopstelling helpend?
Een familieopstelling kan inzicht en verlichting bieden bij uiteenlopende vraagstukken, waaronder:
• Familie- en relatieproblemen
• Angst, onzekerheid, depressie of onverklaarbare emoties
• Moeite met grenzen of eigen plek innemen
• Conflicten op het werk of met vrienden
• Opvoedingsproblemen of gedragsvragen bij kinderen
• Verslavingen (zoals drank, drugs, kopen of gokken)
Ook bij vragen over zingeving, (familie)loyaliteit, rouw of identiteit is een familieopstelling vaak verhelderend.
Wat levert een familieopstelling op?
Een familieopstelling kan verrassend veel helderheid geven. Veelvoorkomende opbrengsten zijn:
• Inzicht bij onbewuste en hardnekkige familiepatronen – emoties en gedrag
Doorbreken en helen van vastgeroeste dynamieken
Innerlijke rust, heroriëntatie, verzoening en helderheid – bij jezelf en je familie
• Handvatten bij de opvoeding, communicatie en conflicthantering
• Inzicht in de oorsprong of oorzaak van een verslaving
Meer begrip voor je eigen gedrag of emoties – afbakening van jouw probleem
Herstel van binding, ordening en balans in de familie
Een krachtige impuls voor persoonlijke groei en het innemen van een nieuwe plek
Een opstelling kan zelfs nog maanden of jaren nawerken in je dagelijks leven, je relaties en je persoonlijke ontwikkeling.
Soorten familieopstellingen
Er zijn verschillende vormen, elk met hun eigen kracht:
• Individuele opstelling met vloerankers – placemats
Je werkt één-op-één met de therapeut en legt vloerankers neer voor familieleden. Door zelf op deze plekken te gaan staan, voel je wat er speelt.
• Tafelopstelling met poppetjes
Je plaatst poppetjes op een tafel op basis van jouw innerlijk beeld van de situatie. Deze methode is zeer geschikt voor inzicht in emotionele thema’s.
• Groepsopstelling met representanten
Andere deelnemers (representanten) worden opgesteld in de ruimte. Zij ervaren gevoelens en reacties van jouw familieleden. Deze vorm is vaak diepgaand en confronterend – op een helende manier.
Hoe verloopt een opstelling met representanten?
Een familieopstelling in groepsvorm begint met een voorgesprek tussen therapeut en vraagsteller. Op basis van het thema kiest de vraagsteller intuïtief representanten voor zichzelf en zijn familieleden. De opstelling vindt plaats in het zogenoemde ‘wetende veld’ – een energieveld waarin informatie voelbaar wordt.
De representanten geven tijdens de opstelling feedback over wat ze ervaren. Verstrikkingen, spanningen en onverwerkte emoties komen aan het licht. Met kleine interventies (zoals het verplaatsen van posities of het uitspreken van zinnen) ontstaat beweging richting heling. De vraagsteller kijkt toe en kan desgewenst de plek van een representant overnemen om te ervaren wat het familielid ervaart. De sessie wordt afgesloten met een korte nabespreking. De uitwerking van de opstelling kan nog lang doorwerken in relaties, gezin en werk.
Hoe werkt het wetende veld?
De werking van familieopstellingen is moeilijk met het verstand te verklaren. Wat deelnemers ervaren, raakt aan diepere lagen van het onderbewuste. Theoretisch wordt verwezen naar o.a. kwantumfysica, morfogenetische velden, epigenetica en spiegelneuronen. Zie bijvoorbeeld het boek Gezonde Verhoudingen van Indra Torsten Preiss.
Belangrijker dan de exacte verklaring is de werking van de familieopstelling: De vraagsteller maar ook de niet aanwezige familieleden voelen zich na de familieopstelling vaak bevrijd, gezien en erkend. Dat geeft ruimte om los te laten wat niet van jou is – en om weer je eigen plek in te nemen.
Basisprincipes van familieopstellingen
De therapeut werkt volgens drie essentiële principes:
• Binding – Iedereen hoort erbij.
• Ordening – De juiste plek en volgorde in het systeem.
• Balans – Evenwicht tussen geven en ontvangen.
Wanneer deze principes zijn verstoord, ontstaan vaak patronen als:
• Parentificatie (kind wordt ouder)
• Ouderverstoting
• Triangulering (kind wordt bondgenoot in conflict)
Door de opstelling kan een gezondere, haalbare ordening worden neergezet. Dat brengt rust, ruimte en verbinding.
Tot slot
Een familieopstelling is geen wondermiddel, maar het kan wel voelen als een wonderlijke ervaring. De inzichten zijn vaak diepgaand, de uitwerking langdurig. Wil jij inzicht in je thema, relatie of gezin? Dan is een familieopstelling misschien precies wat je nodig hebt om verder te komen.
Wil je weten of een familieopstelling iets voor jou is? Neem gerust contact op voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek.