Systemisch coachen / familieopstellingen
Familieopstellingen zijn tegenwoordig enorm populair wegens de snelle resultaten en de laagdrempeligheid. Een familieopstelling is hiermee een zeer toegankelijke alternatieve therapievorm geworden.
Bij een familieopstelling neemt de vraagsteller als het ware een kijkje in het familiesysteem. In elke familie heeft ieder familielid zijn of haar eigen plek. Het functioneren van de familie wordt bepaald door de ongeschreven regels en wetten in de familie, door de verhoudingen onder elkaar en de onuitgesproken rollen en gewoontes. Deze kunnen behoorlijk ingewikkeld zijn en leiden tot onbegrip en verwarring.
Systemisch coachen zijn nieuw leven ingeblazen door de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger.
Hij ontdekte dat in intieme relatiesystemen, zoals bij families, verborgen processen en onbewuste patronen een belangrijke rol spelen. Een familielid kan zelfs vast komen te zitten in patronen en overtuigingen van voorgaande generaties. Vaak onbewust worden psychische klachten en lastige thema’s veroorzaakt of doorgegeven door familieleden.
Met een familieopstelling wordt dus inzicht gekregen in verstrikkingen, lastige dynamieken en patronen waardoor sommige familieleden niet zichzelf kunnen zijn. Het inzicht geeft de mogelijkheid om te helen, problemen op te lossen en m weer balans te creëren. Op soms onverklaarbare en verbluffende wijze, komt de vraagsteller in contact met zichzelf, de familieleden en het eigen lot of met de ‘familieziel of familie-energie’. Een familieopstelling kan dus een echte verademing en eyeopener zijn. Op termijn kan de familieopstelling zelfs doorwerken in de relaties en de werkomgeving van de vraagsteller.
De vraagsteller maakt de opstelling samen met de therapeut. Ook kunnen zij de opstelling maken met een aantal behulpzame onbekenden, zogenaamde representanten. Representanten vaak gemotiveerd om mee te werken aan een opstelling om inzicht te krijgen in menselijke relaties en emoties en om te werken van hun eigen persoonlijke ontwikkeling. Ook is het representant zijn een stap naar zelf een opstelling aanvragen omdat je eerst even wilt bekijken hoe het werkt.
Een familieopstelling wordt dus opgesteld zonder dat de familieleden van de vraagsteller bij de opstelling aanwezig zijn.
Bij welke problematiek?
Soms bots je telkens op een probleem waar je maar geen helderheid over krijgt. Een familieopstelling is dan een krachtige en uiterst effectieve manier om het onderbewuste inzichtelijk te maken en aan de slag te gaan met jouw thema. Ervaar je spanning in je relaties en weet je niet waarom? Wil je leren hoe je dichter bij jezelf kunt blijven in een lastige situatie? Denk dan eens aan een familieopstelling. Familieopstellingen worden ook gebruikt bij vragen over gezin, relaties, vriendschappen en werkomgeving.
Familieopstellingen kunnen helpen bij:
- Familie- en relatieproblemen
- Psychische klachten (zoals angst, onzekerheid en depressie)
- Onverklaarbare heftige emoties
- De opvoeding en het gedrag van kinderen
- Conflicten op het werk of in de sociale omgeving
- Verslavingen zoals drank-, drugs-, koop- en gokverslavingen
Wat kan je met familieopstellingen bereiken?
- Inzicht in de dynamiek van het gezin van herkomst
- Herkennen van hardnekkige patronen en heftige emoties
- Impuls om een nieuwe plek in te nemen
- Rust en begrip in de familie
- Inzicht en tools bij problematisch gedrag en emoties
- Tips bij de opvoeding van de kinderen
- Inzicht in de oorsprong of oorzaak van een verslaving
- Afbakening van jouw probleem
- Herstellen van de binding, ordening en de balans in de familie (zie ‘Werking van de familieopstelling’)
- Moment van heroriëntatie en verzoening
Soorten familieopstellingen
Een familie kan je op drie manieren opstellen:
- Een individuele opstelling met vloerankers. De vraagsteller legt voor de familieleden vloerankers zoals placemats neer in de ruimte. Dat doet de vraagsteller op een bepaalde wijze omdat hij of zij een innerlijk beeld heeft bij de hulpvraag of het thema. Een vloeranker kan een persoon representeren of een emotie of conflict. De vraagsteller gaat zelf op de verschillende vloerankers staan om te ervaren wat er speelt. Zodoende krijgt de vraagsteller inzicht in het thema dat verbonden is met de persoonlijke situatie en geschiedenis van de familie.
- Een tafelopstelling met poppetjes. De vraagsteller stelt op een tafel de familie op met poppetjes. Dat doet de vraagsteller op een bepaalde wijze omdat hij een innerlijk beeld heeft bij de hulpvraag of het thema. Een poppetje kan een persoon representeren of een emotie of conflict. De vraagsteller gaat zelf aan de verschillende poppetjes voelen om te ervaren wat er speelt. Zodoende krijgt de vraagsteller inzicht in het thema dat verbonden is met de persoonlijke situatie en geschiedenis van de familie.
- Een familieopstelling met representanten (personen die de familieleden vervangen).
De vraagsteller zet met de hulpvraag of thema in gedachte, de representanten in de ruimte. Vervolgens gaan de representanten ervaren wat de familieleden ervaren aan emoties, gedachten en gedrag. De vraagsteller kan van een afstand kijken en doorvoelen wat er gebeurt. Dit geeft vaak al diepgaand inzicht. De vraagsteller kan vervolgens de plek innemen van een representant om nog beter die positie te doorvoelen. Representanten kunnen overigens ook een emotie, blokkade of conflict representeren.
Hoe verloopt een familieopstelling met representanten?
De therapeut heeft met de vraagsteller een oriënterend gesprek over o.a. het thema van de vraagsteller en welk doel de vraagsteller graag zou willen bereiken. De deelnemers van de opstelling zijn hierbij aanwezig. Deze deelnemers heten representanten en zij worden in de opstelling de plaatsvervangers van de familieleden. Deze representanten kennen elkaar en elkaars levensverhalen vaak niet. De vraagsteller kent deze representanten ook niet.
Zo weet de vraagsteller zeker dat de opmerkingen, emoties en gedrag van de representanten tijdens de opstelling authentiek zijn. De vraagsteller kiest intuïtief de representanten voor zichzelf, voor familieleden en voor eventuele andere personen waar het thema mee samenhangt.
Dit betekent dat een familieopstelling dus niet bestaat uit jouw echte familieleden. De vraagsteller stelt de representanten op in de ruimte zoals de vraagsteller voelt dat de representanten moeten staan ten opzichte van elkaar. Deze ruimte wordt het ‘wetende veld’ genoemd. Op het moment dat de representanten staan opgesteld, gaan de representanten de gedachten en de emoties ervaren van de personen die zij vertegenwoordigen. Ook gaan de representanten vaak precies zo staan, reageren en zitten als dat familielid. Vervolgens uiten zij hun ervaringen en emoties tijdens de opstelling. Het is heel bijzonder om dit te ervaren en te zien gebeuren. Voor representanten geeft de opstelling ook waardevolle inzichten in de eigen thema’s en draagt de deelname bij aan de persoonlijke ontwikkeling.
- De therapeut vraagt geregeld aan de representanten wat zij zoal ervaren, voelen of zouden willen doen. Gevoelens, eventuele verstrikkingen en onverwachte spanningen kunnen zich aandienen. Onuitgesproken verwachtingen en weggestopte pijn en emoties kunnen nu inzichtelijk worden.
- Vervolgens plaatsen de vraagsteller en de therapeut de representanten precies zoals dat voor de vraagsteller het meest wenselijk en ook haalbaar is.
- Na afloop wordt met de vraagsteller en de groep de opstelling kort besproken. Op termijn kan de opstelling ook doorwerken in het gezin, de relaties en het werk van de vraagsteller.
Werking van de familieopstelling
Hoe worden alle emoties en gedachten verklaard die tijdens een familieopstelling door de representanten en de vraagsteller worden ervaren?
De werking van dit zogenaamde ‘Wetende veld’ is nog niet makkelijk te verklaren.
De energetische dynamieken van de familieopstelling zouden gebaseerd zijn op de energetische velden van de individuen, op de familievelden en op het individuele-, systemische- en spirituele geweten. Deze dynamieken werken op energie, trillingen en resonantie op het diepste niveau.
Kwantumfysica houdt zich met deze materie bezig. Ik verwijs naar het boek Gezonde Verhoudingen van Indra Torsten Preiss. Hierin wordt de werking van familieopstellingen verklaard met morfologische velden, resonantie, epigenetica, genetische seksuele aantrekkingskracht en met onderzoeken over spiegelneuronen.
De therapeut werkt volgens de basisprincipes van het familieopstellen. Deze principes zijn gebaseerd zijn op primaire menselijke behoeften. Deze basisprincipes zijn:
- Binding; het innemen van de eigen plek in de familie. Het erbij horen en erkennen wat er is.
- Ordening; de zogenaamde spelregels of sociale gedragscodes in de familie die tegemoet komen aan de behoefte van veiligheid, sociale regels en voorspelbaarheid.
- Balans; de behoefte aan evenwicht in geven en nemen
Deze principes worden helaas veelal gehinderd door verstrikkingen, lastige dynamieken of ingesleten patronen. Denk daarbij aan onder meer triangulering, parentificatie of ouderverstoting. Bij deze hindernissen is vaak sprake van problematiek met één of meerdere van de volgende negen vastomlijnde werkprincipes of modules:
- Afbakening
- Volgorde
- Uitreiken
- Teruggave
- Verlangen
- Eren
- Het lot nemen
- Zelfrechtvaardiging en strijd
Met interventies in de oude familieopstelling kan een nieuwe familieopstelling neergezet worden. Deze nieuwe familieopstelling is op dat moment, het meest haalbaar en wenselijk voor de vraagsteller.
Interventies in een familieopstelling zijn bijvoorbeeld verschuivingen en uitspraken. Deze interventies worden door de therapeut in overleg met de vraagsteller gedaan. Op termijn kan een familieopstelling zelfs doorwerken in de relaties en in de werkomgeving van de vraagsteller.
