Vergeving bij ouderverstoting

“Zonder zelfreflectie bij de ander, is vergeving zelfverloochening.”

In dit blog verken ik verschillende perspectieven op vergeving bij ouderverstoting en psychisch misbruik. Niet vanuit een pasklaar antwoord, maar vanuit de vraag: wat werkt werkelijk helend voor jou en mij als verstoten ouder? In mijn ervaring is vergeving makkelijker gezegd dan doorleefd. En eerlijk? Vergeving kan voelen als een nieuw masker op een oud onrecht. Jij bent toch niet op aarde om jezelf weg te cijferen zodat de ander geen last hoeft te hebben van zijn of haar eigen daden?

Ouderverstoting

Wanneer na de scheiding niet alleen het verdriet achterblijft, maar ook je kind, dan begint een ander soort pijn. Als een kind zich volledig afkeert van één ouder en de andere ouder op een voetstuk zet, is er vaak meer aan de hand dan een loyaliteitsconflict. We spreken dan van ouderverstoting. Vooral in situaties waarin één van de ouders duidelijke narcistische trekken vertoont, kan dit een verwoestende dynamiek zijn; voor het kind én voor de ouder die buitengesloten raakt.

Ouderverstoting raakt niet alleen je hart, maar je hele bestaan en kan het contact met het kind niet alleen ernstig beschadigen – maar zelfs volledig uitwissen. Ouderverstoting is een sluipmoordenaar en narcisme is vaak de motor.

Vergeven bij ouderverstoting

Soms lijkt het alsof er maar één juiste weg is: vergeving. Hulpverleners, spirituele stromingen, zelfhulpboeken – ze reiken het aan als het pad naar heling. Maar klopt dat wel? En wat als vergeving voelt als een vorm van verraad aan jezelf?

Vergeving. Het klinkt als iets nobels. Iets wat je ‘moet’ doen om verder te kunnen, een spiritueel hoogstandje waarmee je boven alles uitstijgt. Vrienden bedoelen het goed, de media hamert erop, en zelfs therapeuten zeggen het: “Je moet leren vergeven. Dat is de enige weg naar heling.” Maar wat als er niets is om op te bouwen? Wat als de ouder die uitsluit en het volwassen kind nog altijd geen enkel zelfinzicht tonen, geen spijt, geen reflectie, laat staan enige poging doen tot herstel van het contact? Dan kan vergeving juist als niet bevrijdend voelen maar als verraad – aan jezelf.

Vergeving is geen pleister op een open wond. Het zou wel een reactie op erkenning kunnen zijn; een reactie op spijt en berouw, op een vorm van wederkerigheid. Als dat ontbreekt, ontstaat er iets giftigs. Vergeving wordt eenrichtingsverkeer en dat voelt niet helend, maar verwarrend, uitputtend en zelfs vernederend voor jezelf.

Wat is vergeving eigenlijk? En zelfverloochening?

Mijn 3 visies op vergeving

1) Vergeving als innerlijke kracht
De gangbare definitie is: vergeving is het bewust loslaten van de wens tot wraak, en het terugnemen van de macht die de ander heeft over jouw innerlijke pijn. In deze betekenis kan vergeving een daad van kracht zijn: je laat je niet langer beheersen door wat de ander jou heeft aangedaan. Deze gangbare visie op vergeving zegt: Vergeef, om jezelf te bevrijden van boosheid en bitterheid. Erken dat de ander óók een geschiedenis heeft, trauma’s en onvermogen. Zie het grotere geheel en laat los, zodat je vrij kunt leven.

In dit geval van vergeving zonder erkenning denkt men dus vaak: ‘Ik vergeef alsof het oké is, terwijl het dat niet is, om de relatie (of mijn hoop) niet kwijt te raken.’ Kies dus bewust voor vergeven vanuit je innerlijke kracht, en niet uit angst, eenzaamheid of morele druk. Want dan raak je juist verder verwijderd van jezelf.

2) Vergeven als zelfverloochening
Maar er bestaat ook een andere, diepere laag van vergeven: vergeving als het vinden van begrip of mededogen voor de ander, zelfs zonder dat die ander excuses aanbiedt of verantwoordelijkheid neemt.
Voor velen voelt deze vorm van vergeven als verloochening van zichzelf. Zeker als de verstotende m/v geen spijt toont en de gevoelens van de gekwetste m/v juist ontkent en weglacht. Zonder deze erkenning door de verstotende voelt vergeven zondermeer als jezelf het zwijgen opleggen.

3) Vergeven 2.0.
Bij deze derde vorm is vergeving: Oprechte erkenning van wat is aangedaan, waarbij iemand spijt toont en de verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar daden.
Ik noem deze vorm van vergeven, vergeven 2.0. Dat is vergeven waarbij beide partijen actief zijn. Hierbij wordt de pijn erkend. De emoties worden verwerkt én oprechte verantwoordelijkheid wordt genomen. De verstotende toont spijt en biedt excuus aan.

Alle drie de visies op vergeving worden door elkaar gebruikt in het dagelijkse leven. Dat is best verwarrend. In welke context gebruik jij welke visie? Welke visie past bij jouw verhaal, bij jouw pijn, bij jouw tempo van helen? En wees jezelf bewust: zolang de ander geen verantwoordelijkheid neemt, is vergeving vaak geen heling voor jou maar slechts een verdedigings-, of copingsmechanisme.

Zelfverloochening

Zelfverloochening betekent letterlijk: jezelf tekortdoen, je eigen gevoelens, grenzen of behoeften ontkennen of negeren – vaak ten gunste van de ander. Het is een vorm van jezelf opofferen waarbij je je innerlijke waarheid onderdrukt; bijvoorbeeld omdat je de vrede wil bewaren, je bang bent voor afwijzing of omdat je hoopt op herstel of goedkeuring.

Zelfverloochening betekent in deze context dat je je pijn, je grenzen, je waarheid verloochent door te vergeven zonder dat er erkenning of zelfreflectie van de ander is. Het is een vorm van overlevingsstrategie waarin je het contact met jezelf verliest omwille van harmonie, hoop of maatschappelijke verwachtingen.

Wil je over ouderverstoting praten om je eigen proces beter begrijpen?

Neem vrijblijvend contact op om een afspraak met mij te maken

Vergeving als morele druk: Je moet het loslaten

In mijn proces bij ouderverstoting hoor ik het vaak: ‘Je moet het loslaten. Je moet je ex vergeven, en je dochter ook, anders blijf jij gevangen.’ Maar dit goedbedoelde advies voelt voor mij als gaslighting met een vies spiritueel sausje. Het voelt alsof ik mijzelf voor de gek houd en mijn pijn er niet mag zijn; alsof ik niet trouw mag blijven aan de rauwe, harde werkelijkheid waarin ik uiterst moedwillig en stelselmatig word beschadigd.

Ook mijn therapeut vroeg in mijn rouwproces bij ouderverstoting of ik al eens aan vergeving had gedacht. Ik was toen best perplex. ‘Is vergeving bij ouderverstoting dan het hoogste goed? Is er geen ruimte voor mijn waarheid?’

Ouderverstoting vraagt om recht doen en niet om snel vergeven.

Ouderverstoting is een complexe vorm van levend verlies. Je kind leeft nog, maar is emotioneel verdwenen – vaak nog steeds beïnvloed door de ouder die jou jarenlang en systematisch heeft ondermijnd.

Vergeven zonder dat dit gevoel wordt erkend, is alsof je zegt: het was niet zo erg. Maar het was wél erg. Pas als dát gezien mag en kan worden – in jezelf én misschien ooit door die ander – ontstaat er ruimte voor verzachting en misschien zelfs voor vergeving. Maar dan komt die vergeving van binnenuit, niet omdat het ‘moet’.

Je mag je grens trekken. Je mag denken: “Zolang jij niet naar jezelf kunt kijken, vergeef ik niet.” Dat is geen wrok. Dat is rouw, acceptatie en berusting. Dat is zelfzorg en trouw blijven aan je eigen ervaring, aan je eigen pijn, aan je eigen waardigheid. Soms is vergeving een eindpunt. Maar soms is géén vergeving juist de vorm waarin jij jezelf overeind houdt en bevrijdt.

Wat is jouw vorm van bevrijding – helderheid, zelfrespect, begrenzing?

Bij ouderverstoting, of bij ander diep relationeel verlies, roept vergeving vragen en irritatie op waar geen pasklaar antwoord op is. Want hoe kun je vergeven als de ander geen enkele zelfreflectie toont? Als je wéét dat je onterecht bent afgewezen, volledig zwartgemaakt of al jaren verlaten? Wat ga je vergeven als het gesprek nooit op gang komt, laat staan dat je erkenning krijgt?

Wat is vergeven eigenlijk voor mij als verstoten ouder?

Vergeving wordt vaak verkocht als hét medicijn: loslaten, verdergaan, jezelf bevrijden.
Maar voor mij als therapeut en moeder is vergeven niet goedpraten van wat fout was en ook niet het negeren van de pijn die ik nog voel. Het is al helemaál niet het weggeven van mijn grenzen.

Sommige coaches en magazines verkondigen: “Vergeven doe je voor jezelf.” Dat klinkt mooi. Maar zonder enige erkenning van de ander, voelt het voor mij niet bevrijdend – maar juist alsof ik mezelf verloochen. Alsof ik de ander onterecht schoonwas en mijn eigen waarheid afzwak. Dat is geen vergeving maar verraad aan mezelf.

En dus kies ik iets anders en blijf ik volledig trouw aan wat ik voel. Ik geef de ander geen toegang tot vergeving zolang er geen oprechte zelfreflectie is. Maar ik geef ze óók niet de macht over mijn leven, mijn hart of mijn toekomst. Ik blijf niet hangen in haat of bitterheid en ik kies voor helderheid, zelfrespect en voor begrenzing. Dát is mijn vorm van bevrijding.

Overwegingen
Ik vond een paar overwegingen die mij hielpen om te verhelderen en bevrijden:

• Vergeven betekent niet vergeten of opnieuw vertrouwen.
• Je kunt vergeven en toch géén contact meer willen.
• Je kunt géén vergeving voelen en toch zonder haat verder leven.
• Vergeving is pas zuiver als ze niet van je geëist wordt.
• ‘Vergeving’ als mijn keuze, geen verplichting.

Wie ben jij zonder kind, los van de pijn…

Wat als je nu eens niet vergeeft en tóch verder leeft? Wat als je het verhaal eert, de waarheid onder ogen ziet, je grenzen bewaakt en zelf geen wraak zoekt… maar ook niet vergeeft? Niet vergeven hoeft geen bitterheid te betekenen. Het kan juist getuigen van zelfrespect, van trouw blijven aan je innerlijke kompas.

Voor veel ouders die te maken hebben met ouderverstoting of destructieve relaties voelt vergeving als een brug te ver. Ze hebben te vaak hun grenzen genegeerd, hun waarheid ingeslikt; de feiten met spijkerschoenen zien vertrappen.

Ik kan met volle overtuiging zeggen dat ik jarenlang al mijn liefde, aandacht en energie heb gegeven aan een narcistische partner en aan mijn dochter. Zelfs na de scheiding, ging het drama in verpletterend volle vaart verder. Maar door alle stormen heen, heb ik haar wel begeleid naar volwassenheid.

Wil ik dan nogmaals buigen voor de ander, zónder erkenning? Nee, dat voelt dan niet als bevrijding, maar als opnieuw de buitengesloten ouder zijn.
Mag dat standpunt er ook zijn? Ja. Want het erkennen dat je niet kunt of wilt vergeven, of dat je vergeving ronduit totaal belachelijk vindt, is óók een vorm van heling. Je hoeft namelijk jezelf niet te forceren. Je mag stilstaan bij het verdriet, de rauwe rouw, de machteloosheid. En van daaruit langzaam jezelf herpositioneren: wie ben jij zonder kind, los van de pijn?

Zelfvergeving

Terugkomend op mijn therapeut die vroeg: ‘Kan je jezelf vergeven dat je niet vergeeft?’ Wat een mooie vraag en ik bevestigde deze vraag volmondig met een 100% ja. ‘Dat kan ik!’
Zeker kan ik mezelf dat vergeven. En ik denk nu zelfs: Wat bedoel je eigenlijk met vergeven? Gaat dit om vergeven voor mezelf als innerlijke kracht? Of om vergeven 2.0? Want die eerste vorm van ‘mijn ex en dochter vergeven’, heb ik echt al gedaan.  Dat was zeker een heel rouwproces. Maar ik kies nu voor mijn bevrijding hoewel het gemis van een dochter bij vlagen intens is en het litteken blijvend.

Die vraag van mijn therapeut opende voor mij wel iets nieuws. De vraag verschuift namelijk van de aandacht die naar de ánder gaat, juist naar aandacht voor jezélf. De aandacht gaat naar compassie voor jezelf en naar erkenning van hoe diep de pijn ging. De aandacht gaat naar het besef dat trouw blijven aan jezelf misschien wel het meest vergevende is wat je kunt doen.  De diepste vergeving die je jezelf kunt schenken, is het loslaten van het idee dat je zou moeten vergeven: zelfvergeving.

Wil je hierover praten, schrijven of je eigen proces begrijpen?
In mijn praktijk begeleid ik cliënten die worstelen met ouderverstoting, familiebreuken of levend verlies. Je bent welkom voor erkenning, richting en ruimte in jouw tempo, met jouw waarheid voorop.

Neem nu vrijblijvend contact met mij op.