Auteur: Hendriëlle de Groot – Bron: Metronieuws 12 juni 2024 – Foto: Petra Roelofsen
Een relatie met een narcist beëindigen is niet makkelijk. Een narcist zal zich er namelijk niet zomaar bij leerleggen dat je zonder hem of haar verder wilt. Hoe kun je een relatie met een narcist het beste beëindigen? Twee narcisme-experts geven tips en leggen uit waarom het zo moeilijk is.
Een relatiebreuk met een narcist is om meerdere redenen erg ingewikkeld. Veel mensen verlaten uiteindelijk een narcist, omdat hij of zij met zijn of het gedrag ver over de grenzen van de ander gaat. Maar die grens wordt niet snel bereikt.
Mensen die hun partner met narcisme verlaten, vinden het vaak moeilijk om bij hun beslissing te blijven. Een narcist zal er namelijk alles aan doen om bij je te blijven. Hij of zij kan behoorlijk vervelend gedrag vertonen na de relatiebreuk, zoals stalking of manipuleren.
Geen contact: ‘Quick and dirty’
De beste manier om iemand met een narcistische persoonlijkheid uit je leven te bannen, is gericht op geen contact. Als je de relatie beëindigt, is het van belang om op geen enkele manier meer contact met je ex te hebben. Een narcist weet namelijk precies wat jij wilt en zal dat gebruiken om jou terug te winnen.
De methode om elke vorm van contact af te houden, wordt ook wel de ‘quick and dirty’ methode genoemd. Veel mannen en vrouwen die in een relatie met een narcist zitten, vinden het moeilijk om geen contact meer met hun ex te hebben, ook niet via WhatsApp of mail.
Risico op manipulatie
Je narcistische ex zal op z’n zachtst gezegd niet blij zijn dat de relatie is beëindigd. Behoud je het contact wel? Dan zal de narcist je opnieuw proberen te manipuleren en proberen om je weer voor zich te winnen.
Zo kan hij of zij opnieuw aan love bombing doen, een bekende manipulatietechniek waarmee narcisten in het begin proberen hun partner in te palmen. De narcist bestookt je met liefdesverklaringen, dat jullie voor elkaar bestemd zijn. Je ex kan dan bijvoorbeeld inspelen op jouw verlangen om samen met hem of haar een gezin te hebben, door foto’s te sturen van een fijne vakantie met kinderen.
De narcistische partner kan ook gaslighting inzetten: een vorm van emotionele manipulatie, waarbij de gaslighter zijn of haar zelfvertrouwen voedt, door de waarheid overtuigend te verdraaien.Ik heb meegemaakt dat vrouwen in elkaar werden geslagen, dat Veilig Thuis werd ingeschakeld of dat ze door politie uit de woning moesten worden gehaald.
Tips om een narcistische relatie te verbreken
Psychodynamisch therapeut Petra Roelofsen van Praktijk De Rots is gespecialiseerd in de narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) en schreef daar ook een boek over, met de titel: Ben ik nou gek? De invloed van de narcistische ouder op kind en partner. Ze behandelt met name de partners van narcisten.
In hoeverre verschilt het verbreken van deze relatie van een gezonde relatie? „Bij een normale scheiding accepteer je dat iemand besloten heeft er een punt achter te zetten. Maar bij een narcist is dat anders, die valt van zijn voetstuk en kan heftig gedrag vertonen. Het gebeurt dan ook dat de twee ex-partners weer bij elkaar komen”, zegt Roelofsen.
Relatie verbreken kan gevaarlijk zijn
Het kan volgens Roelofsen gevaarlijk zijn om de relatie met een narcist te verbreken. „Als de relatie stopt, kan er veel boosheid of frustratie naar boven komen.” Zo kunnen zij manipulatiestrategieën inzetten, die eerder ook hebben gewerkt, zoals gaslighting. Oftewel: je gaat aan je eigen verstand twijfelen, doordat gebeurtenissen of gesprekken worden verdraaid.
In haar praktijk ziet ze ook vrouwen die middenin een vechtscheiding zitten, van wie de partner dreigt om de kinderen te ontvoeren. „Dat soort manipulaties, daar worden vrouwen erg bang van. En narcisten kunnen de kinderen ook manipuleren. Die beginnen aan zichzelf te twijfelen, ze worden onzeker of ze kopiëren bepaald narcistisch gedrag.”
Steun van omgeving en professionals
„Het is heel moeilijk om eruit te komen”, benadrukt Roelofsen. Ze heeft zelf een stappenplan ontwikkeld om de relatie met een narcist te beëindigen, met een voortraject, directe zorg en nazorg. In haar methode omschrijft ze de communicatietechniek die het meest passend is, maar ook welke hulpverlening je erbij moet betrekken.
„Voorbereiding op allerlei gebied is nodig. Op emotioneel en praktisch gebied. Je moet vooral heel tactisch te werk gaan.” De steun van de omgeving, zoals vrienden en familie, is ook enorm belangrijk. „Die kunnen je aanmoedigen om toch door te gaan, als je de neiging hebt om terug naar je partner te gaan.”
As iemand het dan toch aandurft om de relatie te verbreken, bestaat het risico dat de narcist het kind laat denken dat zijn moeder gevaarlijk is, psychisch labiel of ze wordt op een andere manier zwart gemaakt, omdat ze haar gezin heeft verlaten. Dit wordt ‘ouderverstoting’ genoemd. „Je ziet dit veel als kinderen in de puberteit komen. De moeder is degene die jarenlang voor het gezin heeft gezorgd, de vader verdient geld en neemt de kinderen drie keer per jaar mee op vakantie. Pubers zijn dan erg beïnvloedbaar”, zegt Roelofsen.
Vechtscheiding
Annick Verboven is coach voor mensen die last hebben van de gevolgen van een narcistische relatie. Ook is zij ervaringsdeskundige: ze had zelf een relatie met een verborgen narcist. In de praktijk ziet zij regelmatig mensen, met name vrouwen, die te maken hebben gehad met de verwoestende gevolgen van narcisme. „Voor veel mensen eindigt het in een vechtscheiding. Zij worden afgeschilderd als borderliner of bipolair door de ex-partner met narcisme, omdat ze zo onder druk worden gezet.” Ze heeft ook vrouwen behandeld die moesten worden opgenomen in een kliniek vanwege angststoornissen, als gevolg van stelselmatige manipulatie.
Wat maakt het zo moeilijk om een relatie te verbreken met een narcist? Dat heeft te maken met verschillende factoren, legt Verboven uit. „Als je continu in de stress zit, maak je het stresshormoon cortisol aan. Je lichaam went daar aan. Bij love bombing (het liefdesbombardement waar narcisten bekend om staan) maak je gelukshormonen aan, terwijl je door gaslighting denkt dat je eigen verstand niet meer klopt. Het is dus een combinatie van meerdere factoren.”
Wat narcisten doorgaans proberen, is om met de omgeving te praten: ‘Zo erg is het toch niet?’. „Als je weinig zelfvertrouwen hebt en als de hormonen opspelen, trap je erin.” Besluit je toch om weg te gaan, dan is het heel verstandig om een advocaat in te schakelen of een therapeut die verstand heeft van de stoornis. Het beëindigen van de relatie kan gevaarlijk zijn, benadrukt ook Verboven. „Ik heb meegemaakt dat vrouwen in elkaar werden geslagen, dat Veilig Thuis werd ingeschakeld of dat ze door politie uit de woning moesten worden gehaald.”
Veiligheid en zorgvuldigheid staan voorop
Of er gevaar is, hangt ook af van de gradatie van narcisme. Zo is er primair narcisme, waarbij iemand kwaadaardige motieven kan hebben, maar ook verborgen narcisme. Als je de relatie wilt verbreken, is een zorgvuldige voorbereiding belangrijk. „Veiligheid en zorgvuldigheid staan voorop. Documenteer alles, probeer om niet vanuit een emotie te reageren. En neem iemand in de arm die er verstand van heeft”, adviseert de coach.
Het kan heel spannend en zelfs onverstandig zijn om de relatie face to face te beëindigen, omdat iemand heel onvoorspelbaar kan reageren. Zelf durfde Verboven dat ook niet. Op een openbare plek, in de schouwburg, gaf zij aan dat ze niet met haar ex verder wilde, uit angst voor zijn reactie en de gevolgen. „Je kunt het ook via mail, sms of WhatsApp doen. En blokkeer hem of haar, dat is het allerbest. Diegene probeert jou eerst terug te krijgen, gaat daarna stalken of probeert via een fake account met jou in contact te komen.”Je hebt ook zelf een aandeel in de aantrekkingskracht, het is goed om je daarvan bewust te zijn.
Soms moeten er nog praktische zaken worden afgewikkeld, bijvoorbeeld als er sprake is van een gezamenlijke woning of als er kinderen in het spel zijn. „Zorg ervoor dat je emotioneel sterk bent als je de persoon onder ogen moet komen”, adviseert Verboven. „Probeer op het moment zelf niet emotioneel te reageren. Als je die angst weer voelt, kun je niet adequaat reageren.”
Nazorg na narcistische relatie
Nazorg is van groot belang om te herstellen van een narcistische relatie, benadrukken beide therapeuten. Narcisme laat namelijk diepe sporen na bij de slachtoffers. Nadat Annick Verboven haar relatie verbrak, ging ze in therapie om aan haar zelfvertrouwen te werken en om patronen bij zichzelf te onderzoeken waardoor ze in die narcistische relatie was belang.
Ook ging ze aan de slag met een therapeut die gespecialiseerd is in familie-opstellingen. „Toen begreep ik ook waarom ik in die relatie terecht was gekomen. Ik kwam uit een disfunctioneel gezin, waarin ik veel aan het zorgen was voor de anderen”, vertelt ze. „Omdat ik uit een disfunctioneel gezin kwam en een pleaser was, ben ik in die relatie getuind en pikte ik dat gedrag.”
En die visie mist nogal eens, want in alles wat er te lezen is over narcisme, wordt de narcist vooral gezien als de dader, en de ander als slachtoffer. „Je hebt ook zelf een aandeel in de aantrekkingskracht, het is goed om je daarvan bewust te zijn.”
